Τι λέει ο Πρόεδρος του ΣΦΕΕ Κ. Φρουζής για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη φαρμακευτική αγορά

Συνέντευξη στην Ανθή Αγγελοπούλου | sofokleousin.gr 

Ο Κωνσταντίνος Φρουζής, Αντιπρόεδρος και Γενικός Διευθυντής της Novartis Hellas και Πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), ο άνθρωπος που ανακηρύχθηκε από την ΕΕΔΕ Manager of the Year 2012, μιλά στο sofokleousin.gr για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη φαρμακευτική αγορά σήμερα ενώ, αναλύει τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε η χώρα μας να βγει από το «δαίδαλο» της οικονομικής κρίσης.


Η εφαρμογή των πιεστικών μέτρων του μνημονίου έχει ως αποτέλεσμα την δυσπιστία των ελλήνων πολιτών απέναντι στην Κυβερνητική Πολιτική γεγονός που προκαλεί πολιτικούς τριγμούς αλλά και την αμφιβολία των διεθνών αγορών ως προς τη χώρα και την επιτυχία του προγράμματος της δημοσιονομικής προσαρμογής. Πως βλέπετε να αντιδρούν οι αγορές σε σχέση με την Ελλάδα;

Αυτό το οποίο ζητούν οι ξένοι επενδυτές αλλά και οι εκπρόσωποι των  αγορών αν μπορούμε να τους αποκαλέσουμε έτσι, είναι ένα όσο το δυνατόν πιο προβλέψιμο περιβάλλον. Δυστυχώς αυτό δεν έχει επιτευχθεί στην χώρα και γι αυτό φυσικά ευθύνεται και ο τρόπος που λαμβάνονται και τίθενται σε εφαρμογή τα μέτρα της δημοσιονομικής προσαρμογής.

Οι αγορές θέλουν η Ελλάδα να βρίσκεται υπό συνεχή επιτήρηση και υπό καθεστώς κάποιων μνημονιακών υποχρεώσεων, όμως ήδη τα νοικοκυριά έχουν πιεστεί τραγικά ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν, όπως και οι επιχειρήσεις. Όλο αυτό σε συνδυασμό με την ευαίσθητη πλειοψηφία του Κυβερνητικού Συνασπισμού, προκαλεί δυσπιστία στις αγορές κεφαλαίου για την Ελλάδα, οι οποίες για να είμαστε και ειλικρινείς δεν είναι και αθώες όσον αφορά στην πορεία των ελληνικών ομολόγων. Μια πορεία που φυσικά επηρεάζει και τις συνθήκες με βάση τις οποίες η Ελλάδα θέλει να προχωρήσει σε νέες εκδόσεις για να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της.

Την ίδια στιγμή στον τομέα των επενδύσεων, η Ελλάδα έχει ακόμη δρόμο να διανύσει μέχρι να αποκαταστήσει τη φερεγγυότητα και προβλεψιμότητα την οποία θέλουν να διαπιστώσουν οι ξένοι επενδυτές που θα έρθουν με στόχο πιο  μακροπρόθεσμες επενδύσεις και όχι συγκυριακές κερδοσκοπικές ίσως τοποθετήσεις. 

Πιστεύετε ότι έχουμε όντως εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης, ή θα συνεχίσει η ήδη υπάρχουσα τελμάτωση, η οποία δυστυχώς δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα;

Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τις προσπάθειες που καταβάλλονται για να βγούμε από την κρίση και ότι υπάρχουν κάποια πρώτα σημάδια ανάκαμψης, όπως αυτή αποτυπώνεται και υπολογίζεται στα επίσημα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Η Κυβέρνηση μας ενημερώνει για τη θετική μεταβολή του ΑΕΠ το τελευταίο διάστημα, κάτι που και οι ξένοι πιστωτές σίγουρα θεωρούν ως μια αναγκαία αλλά όχι ικανή εξέλιξη.

Όμως από τη στιγμή που στην πραγματική οικονομία, δηλαδή στις επιχειρήσεις και την καθημερινότητα των ελληνικών νοικοκυριών δεν υπάρχει ουσιαστική θετική μεταβολή και μάλιστα με την ανεργία σε υψηλά σταθερά δεν βλέπουμε ακόμη την έξοδο από το τούνελ. Ίσως  να φαίνεται κάποιο φως στην άκρη του, όμως μέχρι να φτάσουμε εκεί πιστεύω ότι θα  χρειαστεί τουλάχιστον μια πενταετία. Και για να μιλήσω και για τις επιχειρήσεις ειδικότερα και φυσικά για τις εταιρείες του κλάδου μας, αυτό που διαπιστώνουμε είναι η έλλειψη οράματος για την ανάπτυξη. Δυστυχώς η Πολιτεία βλέπει τα κεφάλαια για επενδύσεις, ως λεία για να καλύψεις τις τρύπες του προϋπολογισμού και φυσικά εξακολουθεί να προβληματίζει με το ασταθές ακόμη φορολογικό καθεστώς. 

Και πιο συγκεκριμένα για το δικό μας κλάδο, με ένα συνεχώς μειωμένο προϋπολογισμό για φάρμακα και με υπερχρεώσεις στη φαρμακοβιομηχανία της οποίας η δραστηριότητα συρρικνώνεται και πιέζεται, η αντιστροφή του κλίματος δεν έχει ακόμη φανεί.  Όταν ένας κλάδος, που αντικειμενικά θεωρείται μοχλός οικονομικής ανόδου, βάλλεται, τότε πως να αποδεχτώ ότι η Πολιτεία έχει θέσει στέρεες βάσεις για ουσιαστική αντιστροφή της οικονομίας από την υφεσιακής της πορεία;

Το τρίπτυχο έρευνα-καινοτομία-ανάπτυξη υπερτονίζεται από την κυβέρνηση ειδικότερα τους τελευταίους μήνες. Τι χρειάζεται τελικά η ελληνική αγορά για να θέσει σε εφαρμογή αυτό το τρίπτυχο ειδικά στο χώρο της φαρμακοβιομηχανίας, ο οποίος είναι ο κατεξοχήν σημαντικός τομέας και για τα τρία αυτά κομμάτια;

Εμείς ως ΣΦΕΕ έχουμε υποδείξει συγκεκριμένες προτάσεις οι οποίες είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες και με προβλέψιμο αποτέλεσμα. Προτάσεις οι οποίες προέκυψαν μέσα από αναλυτική μελέτη του ΙΟΒΕ. Η φαρμακοβιομηχανία έχει όραμα και μπορεί να συνεισφέρει περαιτέρω στην ελληνική οικονομία.

Έχουμε αναπτύξει μια Στρατηγική για το φάρμακο η οποία στοχεύει στην αύξηση των επενδύσεων για Ε&Α πάνω από το 10% του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων του κλάδου,  την ανάδειξη της Ελλάδας σε κέντρο διεξαγωγής κλινικών μελετών, την αύξηση αριθμού υποβολής και κατοχύρωσης πατεντών φαρμακευτικών ουσιών  και  την εξασφάλιση άμεσης πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Επίσης διπλασιασμό επενδύσεων στις παραγωγικές μονάδες στην Ελλάδα, βελτίωση ανταγωνιστικότητας ελληνικού φαρμάκου - αύξηση εξαγωγών κατά 50%, δικτύωση ακαδημαϊκών/ερευνητικών κέντρων με την βιομηχανία και διπλασιασμό απασχολούμενων στην φαρμακευτική βιομηχανία.

Η κυβέρνηση θα πρέπει όμως, να δώσει περαιτέρω αναπτυξιακά κίνητρα και να ενθαρρύνει την προώθηση Καινοτομικών Επενδύσεων. Μεταξύ των κινήτρων αυτών είναι η ανάγκη τροποποίησης και σταθεροποίησης των φορολογικών κανονισμών ώστε να περιλαμβάνουν επενδύσεις σε άυλα στοιχεία και αποφορολόγηση εσόδων από την καινοτομία. Σαφώς χρειάζεται επανεξέταση του πλαισίου φορο-ελαφρύνσεων για δαπάνες Ε&Α και τεχνολογικής καινοτομίας, η εφαρμογή μειωμένου φορολογικού συντελεστή στα κέρδη από την εκμετάλλευση πατεντών και άλλων καινοτομιών & απαλλαγή των royalties από παρακράτηση φόρου καθώς και η δυνατότητα παροχής απαλλαγής από εισφορές κοινωνικής ασφάλισης ειδικότερα για νέους επιστήμονες.

Σε πρόσφατο συνέδριο επισημάνατε τρεις σημαντικούς στόχους τους οποίους έχει θέσει ο ΣΦΕΕ. Τις συνεχείς μεταρρυθμίσεις στην Υγεία, τη διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες, καθώς και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των φαρμακευτικών επιχειρήσεων. Ποιες είναι οι στρατηγικές που θα ακολουθήσετε προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι τρεις σοβαρότατοι στόχοι;

Πέρα από το παραπάνω πλαίσιο που ανέφερα και αφορά στην ανάπτυξη και τη συμβολή του κλάδου, υπάρχουν και προστάσεις σχετικά με την βελτίωση των συνθηκών περίθαλψης.  Πρωταρχικός βέβαια στόχος είναι η ίδια η Κυβέρνηση να συνειδητοποιήσει ότι τα 2 δισ. ευρώ για εξωνοσοκομειακή δαπάνη και 500 εκατ ευρώ για νοσοκομειακά φάρμακα δεν φτάνουν.

Και δεν αρκούν αντικειμενικά και όχι επειδή το επικαλούνται οι επιχειρήσεις του χώρου. Ο στόχος μείωσης φαρμακευτικής δαπάνης πρέπει να είναι εφικτός και υλοποιήσιμος και να ορίζεται με βάση τις δημόσιες δαπάνες κατά κεφαλήν, σε απόλυτο ποσό, και όχι ως ποσοστό του ΑΕΠ που όπως ορίστηκε στο 1% του ΑΕΠ καταργεί  κάθε έννοια κοινωνικής ισορροπίας μεταξύ πολιτών στην Ευρώπη.

Από κει και πέρα θα πρέπει να αποκατασταθεί η διαδικασία έκδοσης Δελτίου Τιμών & Αποζημίωσης των νέων φαρμάκων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Εδώ να πω ότι σταδιακά κάτι γίνεται.  Βέβαια ακόμη διαπιστώνουμε καθυστερήσεις στην κυκλοφορία των νέων καινοτόμων φαρμάκων στην Ελληνική αγορά, η οποία όχι μόνο θα καλύψει το υπάρχον θεραπευτικό κενό, αλλά θα αποτελέσει και σημαντικό κριτήριο και κίνητρο για επενδύσεις σε κλινικές μελέτες, σε Έρευνα και Ανάπτυξη, σε απασχόληση, και σε Επιστημονικά Ενημερωτικά Συνέδρια μέσα στα πλαίσια του νέου αυστηρότερου Κώδικα Δεοντολογίας.

Επίσης για τις φαρμακευτικές εταιρείες είναι πολύ βασικό να μην συνεχιστεί η συσσώρευση νέων χρεών και η άνιση μεταχείριση, και να γίνεται επίσης η αποπληρωμή εντός 90 ημερών σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Το δε σημαντικότερο είναι να ελεγχθούν τα κέντρα κόστους στην υγεία και εκτός από το φάρμακο. Εκεί χρειάζεται πολλή δουλειά ενδελεχώς. Υπάρχουν εργαλεία που μπορούν να υποδείξουν που υπάρχει ακόμη χώρος για υπερβάσεις. Το φάρμακο είναι ένας εύκολα διαχειρήσιμος λογαριασμός και γι αυτό έχει εξαντληθεί η πολιτική της περικοπής σε αυτό.

Και επίσης είναι πολύ σημαντικό να ενισχυθεί η πρωτοβάθμια περίθαλψη ώστε να αποφεύγεται η υπερφόρτωση με περιστατικά στη δευτεροβάθμια η οποία και έχει υπερπολλαπλάσιο κόστος. Εξοικονόμηση πόρων και μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης με οριζόντιες μειώσεις των τιμών των φαρμάκων, με την επιβολή rebate και clawback, με τη μετατροπή των χρεών του κράτους ως προς τις επιχειρήσεις σε ομόλογα και τελικά με τις σημαντικές καθυστερήσεις πληρωμών, είναι τελικά δυνατό να γίνει; Μέτρα τα οποία δεν δίνουν τη δυνατότητα στην επιχείρηση να αναπνεύσει, μπορούν να αποφέρουν συνολικό κέρδος στον κρατικό μηχανισμό;

Ουσιαστικά φέρνουν ένα εφήμερο έκτακτο έσοδο και τίποτα παραπάνω. Μάλιστα υπονομεύουν την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, στερώντας έτσι το δημόσιο από μελλοντικά έσοδα από τη φορολογία και τις εισφορές καθώς και από τη αύξηση των εισοδημάτων λόγω της απασχόλησης. Είναι κοντόφθαλμα μέτρα που ίσως καλύπτουν σε ένα μικρό ποσοστό τις τρύπες του προϋπολογισμού, ναρκοθετώντας τα μελλοντικά έσοδα.

Και για να πω και ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, εμείς για να καλύψουμε τα rebates και clawback των 600 εκατ. ευρώ σε δωδεκάμηνη βάση, δεν μας απομένει καθόλου  budget  για την οποιαδήποτε επένδυση. Φυσικά θα πρέπει ίσως να κάνουμε και περικοπές που πιθανότατα θα αφορούν σε θέσεις εργασίας για να αντεπεξέλθουμε στη συγκεκριμένη οριζόντια απαίτηση. Άρα προς όφελος των συγκυριακών εσόδων θυσιάζεται η απασχόληση και τα όποια προς φορολόγηση κέρδη που θα είχαμε.

Τι κινήσεις στρατηγικής πρέπει να ακολουθήσουμε για να αντέξει η αγορά του φαρμάκου στην Ελλάδα, καθώς, κακά τα ψέματα μια ακόμα πίεση και ανισορροπία θα επιφέρει σημαντικούς τριγμούς στο σύνολο της ελληνικής αγοράς;

Όπως ανέφερα και προηγουμένως αυτό που θα πρέπει να πετύχουμε είναι να τηρείται ο νόμος για την τιμολόγηση και αποζημίωση και να υπάρχει ένα όραμα με μεσοπρόθεσμη προοπτική κι όχι να κάνουμε σχέδια μόνο για τον επόμενο ερχομό της Τρόικα μέσα στη χρονιά. Χρειάζεται φυσικά η εξεύρεση πόρων για να αυξήσουμε στα περίπου 2,3 δισ. ευρώ τον προϋπολογισμό του Δημοσίου για φάρμακα από τα 2 δισ. ευρώ και να μην υπάρχουν αιφνίδια μέτρα όπως clawback.
Με αυτά τα απλά βήματα θα αποφύγουμε τον κλονισμό της αγοράς την οποία υπονομεύει  η υποχρηματοδότηση της υγείας και σίγουρα δεν θα ρισκάρουμε με την πιθανότητα να υπάρχουν ελλείψεις.

Καινοτόμα φάρμακα εν μέσω οικονομικής κρίσης: Έχει γίνει πολύς λόγος και μεγάλος πόλεμος. Η αγορά μπήκε στον πάγο σχεδόν 2 χρόνια και οι ασθενείς σε μια εξαντλητική υπομονή και αναμονή. Ποια είναι η μεγάλη αλήθεια για τα καινοτόμα σκευάσματα; Γιατί να δώσει μια οικονομικά πιεσμένη κυβέρνηση την δυνατότητα σε κάθε ασθενή να έχει πρόσβαση σε αυτά; Θα αποφέρει μείωση στο συνολικό κόστος υγείας ένα νέο καινοτόμο σκεύασμα;

Όντως μετά από μια τριετία με καμία νέα εισαγωγή νέου φαρμάκου στα δελτία τιμών, το 2014 αυτή η έλλειψη κάπως αποκαταστάθηκε και υπήρξαν επιτέλους νέα φάρμακα που πήραν τιμή. Βέβαια ακόμη υπολείπονται κάποιες ενέργειες όσον αφορά στην αποζημίωση.
Είναι αποδεδειγμένο ότι τα νέα φάρμακα είναι αυτά τα οποία και βελτιώνουν την ζωή των ασθενών, επιμηκύνουν το προσδόκιμο ζωής και φυσικά κάνουν τα μέλη της κοινωνίας περισσότερο αποδοτικά και δραστήρια.

Αλλά ακόμη και με απόλυτους οικονομικούς όρους, ένα καινοτόμο φάρμακο υψηλής αξίας υποκαθιστά παλαιότερες θεραπείες που είναι μακροχρόνιες και που στην εξέλιξή τους συνολικά επιβαρύνουν περισσότερο το σύστημα υγείας και φυσικά τον ασθενή. Παράλληλα μία νέα θεραπείας συνοδεύεται από μείωση των επιπλοκών και την αποφυγή  εκτάκτων νοσηλειών αποφέροντας τεράστια εξοικονόμηση από τη μείωση της χρήσης των υπηρεσιών στη δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας.

Ιατρικός Τουρισμός: σύμφωνα με τα νέα δεδομένα θα μπορούσε να γίνει ένας σημαντικός πνεύμονας για την οικονομία της χώρας. Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι να τον θέσουμε σε εφαρμογή. Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι ανάγκες της Ελλάδος για να καταφέρει να ασχοληθεί σοβαρά με αυτό τον τομέα και πως μπορούν να συμβάλλουν σε αυτό οι φαρμακευτικές εταιρείες;

Από πλευρά ιδιωτικών υποδομών και επιπέδου υπηρεσιών είμαστε θα έλεγα πανέτοιμοι, όμως δεν αρκεί μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία γι αυτό αλλά και η διάθεση από πλευράς Πολιτείας. Η τελευταία έχει πράξει αρκετά όσον αφορά στο νομικό πλαίσιο όμως είναι δική της ευθύνη να “πουλήσει” στο εξωτερικό το συγκεκριμένο υψηλών αξιώσεων ελληνικό προϊόν όπως επίσης και να ενισχύσει τις δημόσιες δομές οι οποίες απαιτούνται ωστε να λειτουργήσει απερίσπαστα και ο ιδιωτικός τομέας όπως πχ μέριμνα για ΑΜΕΑ σε δημόσιους χώρους κλπ.
Επίσης αν η χώρα στερείται καινοτόμων θεραπειών, πως κάποιος να προτιμήσει την Ελλάδα για αποκατάσταση της υγείας τους όταν βλέπει ότι οι κάτοικοί της δεν έχουν πρόσβαση στις  σύγχρονες θεραπείες. Πρέπει λοιπόν να έχουμε πρόσβαση και σε όλες τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους που υπάρχουν σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη.

Κλινικές μελέτες: ένας ακόμα σημαντικός τομέας που όπως έχετε τονίσει πολλές φορές σε ομιλίες σας θα μπορούσε να αποφέρει μεγάλο οικονομικό όφελος στη χώρα. Τι θα πρέπει να γίνει και που χωλαίνουμε ως χώρα;

Παρά τη μεγάλη γραφειοκρατία και στο συγκεκριμένο τομέα, τολμώ να είμαι αισιόδοξος ότι μέχρι το τέλος του 2014 ο δρόμος για τις κλινικές μελέτες και την εισροή σημαντικών κεφαλαίων για επενδύσεις στον συγκεκριμένο τομέα, ανοίγει. Θεωρώ ότι εντός των επόμενων εβδομάδων θα έχουμε ένα νέο πλαίσιο που θα εξομαλύνει τις διαδικασίες ενώ ήδη γνωρίζουμε ότι υπάρχει μέριμνα στελέχωσης του ΕΟΦ . Και δεν είναι μόνο τα δεκάδες εκατομμύρια των επενδύσεων και η θετική επίδραση στην οικονομία, είναι το τεράστιο όφελος για τους ασθενείς οι οποίοι θα έχουν πρόσβαση χωρίς κόστος γι αυτούς και το σύστημα σε νέες επαναστατικές θεραπείες.